Diagnoza psychiatryczna
Zaburzenia psychiczne są zazwyczaj bardzo złożone, charakteryzuje je duża zmienność fenotypowa i częściowo niejasne kryteria diagnostyczne, które nieraz nakładają się na siebie. Pojedyncze badanie kliniczne jest często niereprezentatywne oraz podatne na efekt ram odniesienia i inne błędy poznawcze. Mimo że subiektywne doświadczenie pacjenta jest często uznawane za wartościowe w diagnostyce, to bywa ono poważnie zaniedbywane, gdyż może być niejasne, zmienne i przedstawiać objawy w sposób idiosynkratyczny. Przytłaczająca większość zaburzeń psychicznych ma naturę dymensjonalną, co sprawia, że ich kategoryzacja staje się nieraz sztuczna i dyskusyjna.
Podmiotowy punkt widzenia w zdrowiu psychicznym
Brak systematycznej integracji doświadczeń pacjentów i zaniedbywanie ich udziału w badaniach klinicznych utrudnia łączenie objawów psychiatrycznych ze ścieżkami i mechanizmami neuronalnymi. Zasadniczy problem polega na tym, że pojęcie podmiotowości pacjenta nie jest problematyzowane, a przez to jest zwykle rozumiane w sposób zdroworozsądkowy. Często subiektywność jest błędnie postrzegana jako przeciwieństwo obiektywności – jako coś ukrytego i niewiarygodnego. To nieporozumienie łączy się następnie z przekonaniem, że fenomenologia polega jedynie na odkrywaniu wyjątkowych cech danej osoby. Takie negatywne rozumienie subiektywności pacjenta jako czegoś wyłącznie prywatnego i nieuchwytnego jest konsekwencją tradycji metodologicznych odziedziczonych po behawioryzmie.
Połączenie podejścia fenomenologicznego, obliczeniowego i ewolucyjnego
Zespół badawczy przyjmuje innowacyjne podejście do rozumienia zdrowia psychicznego, łącząc perspektywę fenomenologiczną, obliczeniową i ewolucyjną. Podejście to rzuca nowe światło na błędy poznawcze właściwe dla pacjentów w spektrum autyzmu (SA) i schizofrenii (SS), traktując je nie jako zwyczajne anomalie, ale jako przejawy neuroróżnorodności, które mogły pomagać przodkom współczesnych ludzi w adaptacji do środowiska. Badamy, w jaki sposób te uprzedzenia – od percepcji skoncentrowanej na szczegółach w SA po nadinterpretowywanie intencjonalności w SS – mogły służyć jako mechanizmy kompensacyjne w określonych niszach ekologicznych i tym samym oferować przewagę poznawczą w pewnych warunkach.
Wsparcie zdrowia psychicznego: chatboty terapeutyczne
Zespół bada także skuteczność botów terapeutycznych w identyfikacji i korygowaniu uprzedzeń, ich efektywność i zdolność do reagowania na wyzwania, a także to, jak radzą sobie one z emocjonalnym i afektywnym wymiarem rozmów terapeutycznych. Boty, wykorzystujące zaawansowane technologie uczenia maszynowego, wchodzą w interakcję z użytkownikami, którzy często są pod wpływem określonych błędów poznawczych, takich jak: błąd antropomorfizacji, błąd nadmiernego zaufania, stronniczość atrybucji, iluzja kontroli, podstawowy błąd atrybucji i hipoteza sprawiedliwego świata. Jednak to, jak boty terapeutyczne radzą sobie z afektem, może w oczach niektórych osób stanowić zaletę większą od korzyści płynącej z rekonstrukcji poznawczej właściwej dla chatbotów ogólnego użytku.
Odsłanianie stereotypów w AI: reprezentacje autyzmu
Zespół bada także, w jaki sposób sztuczna inteligencja radzi sobie ze stereotypami, szczególnie tymi dotyczącymi autyzmu. Inaczej niż w przypadku ludzi, którzy posługują się złożonymi i wielowymiarowymi stereotypami, stereotypy sztucznej inteligencji wynikają głównie ze złej jakości danych szkoleniowych. Pomimo zabezpieczeń przed powielaniem stereotypów, w obrazach generowanych przez duże modele językowe zauważymy uprzedzenia, które często opierają się na dyskusyjnych symbolach, takich jak puzzle mające symbolizować autyzm lub na przedstawianiu osób w spektrum głównie jako białych mężczyzn. Nie tylko wzmacnia to szkodliwe schematy myślowe obecne w społeczeństwie, ale także wpływa na ograniczenia w równym dostępie do diagnostyki.
Wirtualny ekspert przez doświadczenie
Zespół tworzy unikalny korpus zawierający narracje pierwszoosobowe osób w spektrum autyzmu. Będzie to pierwszy na świecie zbiór tak specjalistycznych, wstępnie przetworzonych danych przeznaczonych do zastosowań w SI. Zapewni on bezcenny wgląd w wyjątkowe interakcje społeczne osób w spektrum autyzmu, ich relacje międzyludzkie oraz towarzyszące im doświadczenia emocjonalne i zmysłowe. Dostrojenie (fine-tuning) dużych modeli językowych z użyciem takiego korpusu może przyczynić się do rozwoju narzędzi edukacyjnych, przeciwdziałać uprzedzeniom, a tym samym wesprzeć specjalistów-diagnostów. Model ten, przystosowany do odtwarzania specyficznych doświadczeń osób z autyzmem, będzie zapewniał szerokie możliwości rozwoju i zastosowania w postaci modułów stworzonych na różne konkretne potrzeby.
Pokora poznawcza w dużych modelach językowych
Poziom pokory poznawczej to jeden z najistotniejszych elementów wpływających na rzetelność decyzji eksperckich. U ludzi mierzy się ją za pomocą odpowiednich kwestionariuszy, jednak metodologia ta jest nieodpowiednia do oceny dużych modeli językowych i aplikacji wspomagających podejmowanie decyzji eksperckich. Zespół dokonuje analizy porównawczej decyzji dotyczących zdrowia psychicznego, podejmowanych przez specjalistów i sztuczną inteligencję, biorąc pod uwagę takie aspekty, jak posiadanie nieracjonalnych przekonań, uleganie stereotypom, świadomość potencjalnych błędów oraz uzasadnienie decyzji.
Google Scholar
Piotr Sankowski